- Pertsonen bizitza, beste guztiaren gainetik jartzen dut. Baita pertsonen sufrimentua, eskubide hurraketa, eta duintasuna.
Eta honela jarraitzen zuen nire "dekalogoak":
- Aurreko puntuak, ez du esan nahi animaliena gutxiesten dudanik, ezta gutxiago ere.
Gaurkoan, bigarren puntu hau sakonduko dut.
Esan beharra daukat, lehengo puntuarekin zuzenki lotuta dagoela. Baina nola gure eztabaiden gai nagusia animaliak diren, puntu aparte bat eskaintzea erabaki nuen. Nire ikuspuntua gai honen inguruan, gehiago sakontzeko.
Aurreko sarreran azaldu dut pertsonak direla nire eskalaren gorenean dauden kezkak. Baina bigarren puntuak dioen moduan, animalien kausa, edota beste edozein kausa (ekologismoa, naturismoa, ondare historikoa,...) dauzkat biagarren postuan.
Horregatik, garbi geratzea nahi dut, ez dudala gutxiesten animalismoaren kausa. Nahiz eta norbaitek hori pentsatu, eta inplizituki leporatu.
Animalismoaren inguruan daukadan ikuspuntua, nahiko berezitzat jo dezake, ezagutzen ez nauen edonork. Niretzat, animalia guztiak berdinak dira, eta praktikan azken muturreraino ematen dudan printzipio bat da hau.
Gure kasu konkretuari erreparatuz, tontakeria bat da zezenak ez duela sufritzen esatea. Zezenak sufritu egiten du, eta punto. Horri ezezkoa esaten diona inozotzat joko nuke. Ez dakigu zer modutara bizitzen duen sufrimentua, baina sufrimentua hor dago. Ikusi egiten da.
Hala ere, ez dakit zer neurritaraino humanizatu behar ditugun animaliak. Baina guztiak neurri berdinean humanizatzen ditugun bitartean, ez dago arazorik nire partetik behintzat.
Hala ere, ez dakit zer neurritaraino humanizatu behar ditugun animaliak. Baina guztiak neurri berdinean humanizatzen ditugun bitartean, ez dago arazorik nire partetik behintzat.
Zezenketetan sufrimentua bakarrik ikusten dute batzuek, eta horregatik ulertzen dut beraien kausa. Errespetatu ere bai, noski.
Baina gure eguneroko bizitzan, animaliek hainbat eskubide hurraketa eta sufrimentu pairatzen dute. Bai plazakoa, oso bistakoa eta garbia dena. Eta baita ezkutukoa, inork gutxik ikusten duena.
Eta ez. Ez da zezena sufritzen duen animalia bakarra.
Hori bai, zezenak aurpegia dauka, espresio bat. Mina adierazi egin dezake. Eta horrek, askori pena ematen die, eta ematen digu.
Baina behin, bizi izan nuen pasarte batek, atentzioa deitu zidan. Esango nuke, animalien ikuspuntu, eta defentsaren eredua birplanteatzera eman ninduela pasarte hark. Ikuspuntu zorrotza eta biguna ikusi nituen, gai berdinaren aurrean:
Iraetara bidean nindoala, zezenzaleei zezenaren sufrimentua Maiatzaz geroztik gogoratzen ibiltzen den aurkako sutsu bat ikusi nuen, bizikletaz. Bere iloba, seme-alaba, edo lagun zuen haur koskor batzuekin zihoan Iraetara bidean, bizikletaz. Halako batean, Iraetara iritsi aurretik, ibai ondoan, bide-gorria alde batetik bestera igarotzen ari zen narrasti bat. Zirauna zen, argal eta luzea, ia 75zm. Nire aurrean zihoan pertsona sutsu honek, bizikletak eta oinezkoak geldiarazi, eta salbatzaile moduan, bizikletaren aurreko erruedarekin, burua birrindu zion zirauna gizarajoari. "Sugeak arriskutsuak dira, eta hobe hiltzen baditugu", esan zuen.
Animalien defendatzaile hark, ez zekien mutur aurrean zeukana ez zela suge bat, zirauna baizik (barra-barra daude Iraetara bidean). Gogorarazi nion nik ordea, zirauna zela animalia hori, eta ez daukala ez pozoinik, ezta ezer, eta bere bidea egiten ari zela pake pakean. Berak ordea, "bueno, berdin du, haurrek ikas dezaten da gehienbat", esan zidan.
Hori pasa zitzaidanetik, buelta asko ematen dizkiot buruari. Sentitzen dut, zeren batzuen morala dudan jartzera ere iritsi naiz, inongo eskubiderik gabe. Nire barkamena eskaera hemendik, haiei.
Baina era batera ala bestera, sufrimenduaren norbanakoaren balorazioa ezberdina izan zitekeela konturatu nintzen.
Pertsona hari ez diot ezer leporatu nahi, ez du eta ezerren errurik. Baina sufrimentuak sentimendu desberdinak pizten dizkigu, hau bistakoa izatearen, ala ez izatearen arabera.
Aurpegia, espresio bat duten animalien torturak min egiten digu. Beraiekin sufritzen dugu.
Baina aurpegirik ez dutenek, edo espresiorik ez dutenek ere, sufritu egiten dute.
Zirauna gizarajo hark, sufritu egin zuen. Burua birrintzen diegun sugeek, sufritu egiten dute. Nazka ematen diguten aitzakiarekin birrintzen ditugun zomorro guztiek ere, sufritu egiten dute. Gure nazka jarri ohi dugu orduan, bere sufrimenduaren gainetik. Eta honen aurrean, ez du inork ezer egiten.
Egunero jaten ditugun oilaskoek, eta arraultzeak ematen dizkiguten oiloek, sufritu egiten dute. Gehiago jan dezaten, argiarekin jokatzen dute, eta gau eta egunak engainatu egiten dizkiete, gehiago jan dezaten. 24 orduan, bi egun izaten dituzte, eta kaiola batean pasatzen dituzte. Eta honen aurrean ere, ez du inork ezer egiten.
Jendeak ehizean pasatzen ditu goiz asko eta asko, animaliak tiroz hiltzen. Eta ez dugu herri platarformarik sortzen, horren aurka.
Zoo batean, duintasuna guztiz galduta dagoen orangutan hark ere, ez du oso ondo pasako 10 metro karratuko kaiola batean. Kristalaren atzean dagoen musker ikusgarri hark ere, ez du ondo pasako han barruan. Eta gu berriz, Cabarceno-ra joaten gara, eta grazia egiten digute tximinoek. Eta horren aurrean ere, ez du inork protestatzen.
Zirkuan, kapela eta esmokin bat jantzita dabilen hartz hark ere, egunero kaiolan jasango dituenak ikustekoak izango dira. Baina zirkua herrira etortzen denean, ez da inor joango kontzentrazio bat egitera. Eta horren aurrean, ez du inork protestatzen.
Iraetako hiltegira arkumeak sartzen direnean, beraien patuaren usaina hartuta, sufritu egiten dute. Badakite nora doazen. Baina ez du inork protestatzen.
Larruzko berokia jazten dugu, eta botak ere bai. Baina ez du inor protestatzen.
Sufrimentua mila egoeretan jasaten dute animaliek, eta ez ditugu erdiak ere protestatzen. Bistakoa denak, edo aurpegi bat duen sufrimentuak, barruak mugitzen dizkigu. Ezkutukoak, inplizituak, edota gure gustuko zerbait inplikatzen duen hark, begiak estaltzen dizkigu. Bata erraz ikusten dugu, bestea berriz, ez dugu ikusten, edo ez dugu nahi ikusi.
Nik alde horretatik, eta koherentziagatik, ez dut protestatzen. Sufrimendu horien parte sentitzen naiz, nahiz eta ez nahi izan nik, eta min egin hala izateak. Zezenketei uko eginda ere, oilaskoa jango dut, haragia, Zoora joango naiz, larruzko arropa jantziko dut, nire lagunak zomorroak zapaltzen ikusiko ditut eta Iraeta bideko ziraunak burua moztuta topatuko ditut.
Ibaiko lau amuarrain, eta plazako lau zekorren artean, niretzat, ez dago alderik. Biek duintasun eta eskubide berberak dituzte.
Askotan, gauza konkretu baten kontra joateko interesa bakarrik dagoela pentsatzen dut. Besteari uko egitea ez zaigu interesatzen. Zezenketen aurkako batekin eztabaidan nintzela behin, zera esan zidan: "nik ordea, oilaskoa jaten segiko diat. Gauza ezberdina dituk jatea, eta espektakuloa." Bizitzen ez duen, eta gustuko ez duen gauza bat kentzeak etzion inporta. Hori bai, gustukoa ezin zitzaion ikutu.
Nik ez dut gezurrik esango ordea. Gustuko dudana ez dut nahi kentzerik. Halaber, ezin dut gauza bat gustuko izan eta beste bat ez, biek zentzu batean, kausa berdinaren aurka egiten badute. Horregatik esan dut animalia guztiak berdinak direla niretzat, aurpegia, espresioa edo eta zatarrak izan.
Gai honetan ordea, duintasunaren arazoa sortzen zaigu.
Aurkakoek, zezenaren duintasunari barre egiten zaiola pentsatzen dute. Hau da, zezenaren sufriemntuarekin katxondetu egiten garela.
Hori, ikuspuntu oso sinplista iruditzen zait. Eta hori diotenek, ez dute ez zezenzaleen, ezta joan ohi garen beste inoren filosofia eta izaera ulertzen.
Zezenketetan, zezenaren ausardia, kemena, eta ez errenditzeko ahalegina txalotuak dira. Bere duintasuna horrela baloratzen da. Zezena kementsua bada, eta aurre egiten badio erasotzaileari, duintasuna duela ulertuko da, eta txalotua izango da. Badakit batzuek ez duzuela hau ulertuko, baina horrela da, eta horrela bizitzen da plazan.
Ez zaio zezenari parrerik egiten. Ez gara animaliaz katxondeatzen. Gehiago esnago nuke, Zestoan, toreroetaz katxondeatzen gara, zilipurdika denbora asko pasa ohi dute eta.
Duintasunaren arazoak ordea, bizitzaren balorazioaren arazoa ekartzen digu.
Batzuek, bizitza baloratzen dute (edo dugu), bere osotasunean. Beste batzuek ordea, heriotza baloratzen dute.
Nire ustez, heriotza, bizitzaren parte bat baino ez da. Guztietan azkena, bai, baina zati puntual bat bakarrik da. Zentzu horretan, gure plazan hilak diren zezenek, bizitza paregabea daukate. Aske bizi dira, lursail handietan, eta jan eta edan beste lanik ez dute. Noizean behin korrika jartzen dituzte, eta kaparen atzetik ere bai, ea zer kemen erakusten duten baloratzeko. Neurri handi batean, zezen hark bizitza ona dauka, lasaia, inongo miseriarik gabea, eta askatasunez josia.
Hori bai, hil, plazan hilko dute. Eta sufritu egingo du bere heriotzean. Hare gehiago, borroka egiten sahiatuko da, ez dezaten hil, eta bizia emango du horretan.
Txanponaren bi aldeak ezagutuko ditu.
Beste animalia askok ordea, ez dute sufrituko herotzaren momentuan. Baina kaiola batean sartuta pasako dute bizi guztia. Neurriz gabe jaten, gizentzeko, eta gau eta egunak nahastuaz, argi artifizialarekin, zoratzera heldu arte.
Eta hor sortzen da dilema. Hiru urte sufritzen, heriotza garbi baten truke. Edo hiru urte bizi onean, heriotza plazan izan arte.
Ni, hedonista xamarra naiz, eta nahiago dut (hedonista izan ala ez), bizitza eder eta oparoa, hiltzean sufrituko dudala jakinda ere. Nahiago aske bizi eta sufrituta hil, kartzelan bizitza osoa pasatzea baino.
Baina tira, hori nire aukera subjetiboa da. Beste askok agian ez duzue hori nahi, edo beste era batera ulertzen duzue bizitza. Errespetagarria da zinez, baina agian ez nago zuekin ados, batek daki (ez dakit zuen iritzia oraindik, horren inguruan).
Animalien inguruko borrokan oso ohikoa izan ohi da baita ere, espezieen biziraupena.
Gogor eginda borroka, galtzear dauden espezie batzuk bizirauteko. Eta nire babes osoa dute horretan beren denbora eta baliabideak jarri dituzten milaka pertsonek.
Zezenketek ere, sortzen dute dilema alde honetatik. Zezena, toreatzeko zezena, espreski toreatzeko sortutako espezie bat da. Gizonak sortu zuen.
Baina nahiz eta gizonak sortu, esan beharra dago edertasun paregabea duen animalia sortu zuela. Lepoa goian, eta gorputz indartsua duen animalia da. Hona hemen argazki elegante bat:
Baina, nahiz eta oso ederra izan, ez dauka beste erabilerarik. Ez du haragitarako balio, eta ez du inongo errentagarritasun ekonomikorik, horrelako animalia bat izateak.
Pertsona hari ez diot ezer leporatu nahi, ez du eta ezerren errurik. Baina sufrimentuak sentimendu desberdinak pizten dizkigu, hau bistakoa izatearen, ala ez izatearen arabera.
Aurpegia, espresio bat duten animalien torturak min egiten digu. Beraiekin sufritzen dugu.
Baina aurpegirik ez dutenek, edo espresiorik ez dutenek ere, sufritu egiten dute.
Zirauna gizarajo hark, sufritu egin zuen. Burua birrintzen diegun sugeek, sufritu egiten dute. Nazka ematen diguten aitzakiarekin birrintzen ditugun zomorro guztiek ere, sufritu egiten dute. Gure nazka jarri ohi dugu orduan, bere sufrimenduaren gainetik. Eta honen aurrean, ez du inork ezer egiten.
Egunero jaten ditugun oilaskoek, eta arraultzeak ematen dizkiguten oiloek, sufritu egiten dute. Gehiago jan dezaten, argiarekin jokatzen dute, eta gau eta egunak engainatu egiten dizkiete, gehiago jan dezaten. 24 orduan, bi egun izaten dituzte, eta kaiola batean pasatzen dituzte. Eta honen aurrean ere, ez du inork ezer egiten.
Jendeak ehizean pasatzen ditu goiz asko eta asko, animaliak tiroz hiltzen. Eta ez dugu herri platarformarik sortzen, horren aurka.
Zoo batean, duintasuna guztiz galduta dagoen orangutan hark ere, ez du oso ondo pasako 10 metro karratuko kaiola batean. Kristalaren atzean dagoen musker ikusgarri hark ere, ez du ondo pasako han barruan. Eta gu berriz, Cabarceno-ra joaten gara, eta grazia egiten digute tximinoek. Eta horren aurrean ere, ez du inork protestatzen.
Zirkuan, kapela eta esmokin bat jantzita dabilen hartz hark ere, egunero kaiolan jasango dituenak ikustekoak izango dira. Baina zirkua herrira etortzen denean, ez da inor joango kontzentrazio bat egitera. Eta horren aurrean, ez du inork protestatzen.
Iraetako hiltegira arkumeak sartzen direnean, beraien patuaren usaina hartuta, sufritu egiten dute. Badakite nora doazen. Baina ez du inork protestatzen.
Larruzko berokia jazten dugu, eta botak ere bai. Baina ez du inor protestatzen.
Sufrimentua mila egoeretan jasaten dute animaliek, eta ez ditugu erdiak ere protestatzen. Bistakoa denak, edo aurpegi bat duen sufrimentuak, barruak mugitzen dizkigu. Ezkutukoak, inplizituak, edota gure gustuko zerbait inplikatzen duen hark, begiak estaltzen dizkigu. Bata erraz ikusten dugu, bestea berriz, ez dugu ikusten, edo ez dugu nahi ikusi.
Nik alde horretatik, eta koherentziagatik, ez dut protestatzen. Sufrimendu horien parte sentitzen naiz, nahiz eta ez nahi izan nik, eta min egin hala izateak. Zezenketei uko eginda ere, oilaskoa jango dut, haragia, Zoora joango naiz, larruzko arropa jantziko dut, nire lagunak zomorroak zapaltzen ikusiko ditut eta Iraeta bideko ziraunak burua moztuta topatuko ditut.
Ibaiko lau amuarrain, eta plazako lau zekorren artean, niretzat, ez dago alderik. Biek duintasun eta eskubide berberak dituzte.
Askotan, gauza konkretu baten kontra joateko interesa bakarrik dagoela pentsatzen dut. Besteari uko egitea ez zaigu interesatzen. Zezenketen aurkako batekin eztabaidan nintzela behin, zera esan zidan: "nik ordea, oilaskoa jaten segiko diat. Gauza ezberdina dituk jatea, eta espektakuloa." Bizitzen ez duen, eta gustuko ez duen gauza bat kentzeak etzion inporta. Hori bai, gustukoa ezin zitzaion ikutu.
Nik ez dut gezurrik esango ordea. Gustuko dudana ez dut nahi kentzerik. Halaber, ezin dut gauza bat gustuko izan eta beste bat ez, biek zentzu batean, kausa berdinaren aurka egiten badute. Horregatik esan dut animalia guztiak berdinak direla niretzat, aurpegia, espresioa edo eta zatarrak izan.
Gai honetan ordea, duintasunaren arazoa sortzen zaigu.
Aurkakoek, zezenaren duintasunari barre egiten zaiola pentsatzen dute. Hau da, zezenaren sufriemntuarekin katxondetu egiten garela.
Hori, ikuspuntu oso sinplista iruditzen zait. Eta hori diotenek, ez dute ez zezenzaleen, ezta joan ohi garen beste inoren filosofia eta izaera ulertzen.
Zezenketetan, zezenaren ausardia, kemena, eta ez errenditzeko ahalegina txalotuak dira. Bere duintasuna horrela baloratzen da. Zezena kementsua bada, eta aurre egiten badio erasotzaileari, duintasuna duela ulertuko da, eta txalotua izango da. Badakit batzuek ez duzuela hau ulertuko, baina horrela da, eta horrela bizitzen da plazan.
Ez zaio zezenari parrerik egiten. Ez gara animaliaz katxondeatzen. Gehiago esnago nuke, Zestoan, toreroetaz katxondeatzen gara, zilipurdika denbora asko pasa ohi dute eta.
Duintasunaren arazoak ordea, bizitzaren balorazioaren arazoa ekartzen digu.
Batzuek, bizitza baloratzen dute (edo dugu), bere osotasunean. Beste batzuek ordea, heriotza baloratzen dute.
Nire ustez, heriotza, bizitzaren parte bat baino ez da. Guztietan azkena, bai, baina zati puntual bat bakarrik da. Zentzu horretan, gure plazan hilak diren zezenek, bizitza paregabea daukate. Aske bizi dira, lursail handietan, eta jan eta edan beste lanik ez dute. Noizean behin korrika jartzen dituzte, eta kaparen atzetik ere bai, ea zer kemen erakusten duten baloratzeko. Neurri handi batean, zezen hark bizitza ona dauka, lasaia, inongo miseriarik gabea, eta askatasunez josia.
Hori bai, hil, plazan hilko dute. Eta sufritu egingo du bere heriotzean. Hare gehiago, borroka egiten sahiatuko da, ez dezaten hil, eta bizia emango du horretan.
Txanponaren bi aldeak ezagutuko ditu.
Beste animalia askok ordea, ez dute sufrituko herotzaren momentuan. Baina kaiola batean sartuta pasako dute bizi guztia. Neurriz gabe jaten, gizentzeko, eta gau eta egunak nahastuaz, argi artifizialarekin, zoratzera heldu arte.
Eta hor sortzen da dilema. Hiru urte sufritzen, heriotza garbi baten truke. Edo hiru urte bizi onean, heriotza plazan izan arte.
Ni, hedonista xamarra naiz, eta nahiago dut (hedonista izan ala ez), bizitza eder eta oparoa, hiltzean sufrituko dudala jakinda ere. Nahiago aske bizi eta sufrituta hil, kartzelan bizitza osoa pasatzea baino.
Baina tira, hori nire aukera subjetiboa da. Beste askok agian ez duzue hori nahi, edo beste era batera ulertzen duzue bizitza. Errespetagarria da zinez, baina agian ez nago zuekin ados, batek daki (ez dakit zuen iritzia oraindik, horren inguruan).
Animalien inguruko borrokan oso ohikoa izan ohi da baita ere, espezieen biziraupena.
Gogor eginda borroka, galtzear dauden espezie batzuk bizirauteko. Eta nire babes osoa dute horretan beren denbora eta baliabideak jarri dituzten milaka pertsonek.
Zezenketek ere, sortzen dute dilema alde honetatik. Zezena, toreatzeko zezena, espreski toreatzeko sortutako espezie bat da. Gizonak sortu zuen.
Baina nahiz eta gizonak sortu, esan beharra dago edertasun paregabea duen animalia sortu zuela. Lepoa goian, eta gorputz indartsua duen animalia da. Hona hemen argazki elegante bat:
Edertasun paregabeko animalia da zezena. |
Zezenketen abolizioak, animalia paregabe honen amaiera ekarriko zuen, poliki poliki.
Ez bapatean, norbaitek mantenduko zuen eta, animalia bat edo beste. Baina pixkanaka, bere amaiera iritsiko zen, guztiz ezereztu arte.
Honelako animalia ederra, galduko zen, zezenketik gabe.
Hauxe da baita ere, zezenketen miseria, batzuen ustez. Sufrimendu hark, espezie baten biziraupena lotzen duelako, neurri handi batean.
Niri behintzat, edertasun aldetik, animalia paregabea iruditzen zait. Eta ez dut nahi galtzerik, baina sufritzeak ere, mugitzen dizkit barruko zizareak.
Edertasunak edertasun, eta miseriak miseria, azaldu dizuet, neurrigabeko idatzi honen bitartez, nire animalien inguruko ikuspuntuaren zenbait gorabehera.
Baina tira, eskerrak eta animoak hona amaierara irakurtzen iritsi den harentzat. Ez dauka meritu makala, gizarajoak. Zorionak zuri, hemendik.
Hala ere, uste dut nahiz eta asko idatzi, luzeago jardungo nuela honi buruz. Gehiago sakonduaz, hemen idatzi dudan guztia.
Baina datozen puntuetan ere, zezenketen gaia jorratuko dugunez, ez naiz gehiegi luzatuko. Izango dugu eta aukera, gaiari bueltaka jarraitzeko.
Azkenik barkamena irakurleari, horrelako sarrera luzea idazteagatik. Eta eskerrak, irakurtzeagatik.
Ondo izan eta ongi bizi, ahal den neurrian.
Hurrenarte!!!